پاداش و عیدی آخر سال در دوره قاجار چگونه بود؟
تاریخ انتشار: ۲۷ اسفند ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۷۳۵۱۶۶۴
امین محمدی، پژوهشگر تاریخ در دنیای اقتصاد نوشت: در گستره تاریخ ایران، تامین منابع مالی برای پرداخت حقوق (مواجب) و دستمزد‌ها یکی از چالش‌های مهم برای تمامی حکومت‌ها بوده است؛ چراکه حکومت اگر نمی‌توانست به‌موقع حقوق کارکنان کشوری و لشکری را پرداخت کند، احتمال رشوه‌گیری، فساد، سرکشی و شورش آنها وجود داشت و چه بسا بسیاری از آنها با گرایش به دشمنان زمینه سقوط حکومت و روی کار آمدن حکومت جدید را فراهم می‌آوردند.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
برای برقراری حقوق صاحب‌منصبان، فرمان کتبی از طرف شاه قاجار یا حکمی از طرف حکام ولایات که اغلب از شاهزادگان بودند صادر می‌شد و مستوفیان که امور مالی حکومت را برعهده داشتند ملزم به تایید و ثبت آن در دفاتر مالی بودند. دولت یا هر کارفرمای دیگر افزون بر مواجب که به‌صورت ماهانه، سه‌ماهه، شش‌ماهه یا سالانه پرداخت می‌شد، وجوهی را به‌عنوان انعام و اخراجات به مستخدمان خود اعطا می‌کردند؛ انعام به مناسبت‌هایی، چون عید و پیروزی در جنگ و عقد قرارداد‌ها به‌عنوان پاداش داده می‌شد و اخراجات هم بابت مخارج خرید لباس و غذا یا هزینه مسکن پرداخت می‌شد.
از سوی دیگر برخی پرداخت‌ها به‌صورت جنسی صورت می‌گرفت، از جمله خانواری، سیورسات و جیره که اغلب شامل خورد و خوراک آنها می‌شد. یکی از انواع پرداخت‌ها که طرفداران بسیاری داشت و سود فراوانی را برای دارنده آن حاصل می‌کرد، اعطای تیول در ازای مواجب بود؛ به این صورت که به اشخاص بابت مواجبشان زمین داده می‌شد و صاحب تیول تمام منافع آن زمین را کسب می‌کرد.
ازآنجاکه همواره ارزش تیول‌ها بسیار بیشتر از مواجب اختصاص‌یافته برای اشخاص بود، دولت با ضرر روبه‌رو می‌شد. به این معنی که دولت زمینی را در ازای ۱۰هزار تومان مواجب سالانه به یک صاحب‌منصب می‌داد؛ درحالی‌که آن زمین برای صاحب‌منصب درآمدی بیش از ۲۵۰هزار تومان دربرداشت، در نتیجه با استقرار مشروطیت در اولین قوانین مصوب مجلس شورای ملی رسم تیول‌داری به کلی منسوخ شد و دولت تمام اراضی را به مالکیت خود درآورد. از نکات جالب در این دوره می‌توان به ضبط یک‌سوم از میزان مواجب اشخاص متوفی از سوی دولت اشاره کرد. باقی مواجب در حق ورثه طی یک فرمان جدید منتقل می‌شد. مواجب مستخدمین جدید و اضافه مواجب‌ها از محل ضبط مواجب متوفیان پرداخت می‌شد.
برخی درآمد‌ها نیز به‌صورت غیررسمی به دست می‌آمد؛ مانند پیشکش و تعارف که دریافت آن از شاه گرفته تا مستخدم جزء، مرسوم و رایج بود و به‌طور کلی ماهیتی رشوه‌گونه داشت و گیرنده آن با درخواستی از طرف پرداخت‌کننده مواجه می‌شد. درخواست‌هایی مانند اعطای فرمان حکومت، منصب، لقب، تیول و اضافه مواجب که بسته به مقام گیرنده و میزان پرداخت متفاوت بود. به‌طور کلی، در دوره قاجار به مجموع درآمد‌های هر شخص اعم از مواجب، مقرری، مستمری، انعام، پیشکش و... مداخل گفته می‌شد. یکی از پرداختی‌های مهم در دوره قاجار عیدی آخر سال بود که در پژوهش‌های تاریخی مورد بی‌توجهی قرار گرفته است.
پیشینه این سنت به روشنی مشخص نیست و کشف آن نیاز به یک پژوهش همه‌جانبه دارد. در دوره قاجاریه پیش از فرا رسیدن عید نوروز کارفرمایان دولتی و غیردولتی به‌صورت نقدی و جنسی مبالغی را به کارکنان خود پرداخت می‌کردند تا در عید نوروز به‌دنبال افزایش مخارج، دغدغه‌های معیشتی زیردستان خود را برطرف کنند.
در سفرنامه دکتر ویلز با عنوان «ایران در یک قرن پیش» درباره این سنت آمده است: «یک نفر نوکر یا مستخدم در ایران علاوه بر حقوق و لباس و خرج و خوراک سالانه، انعام و مداخل ۱۰ درصد و...، در خاتمه سال و رسیدن عید نوروز هم حداقل برابر با یک ماه حقوق خود به عنوان عیدی دریافت می‌دارد.» دکتر ویلز در سفرنامه خود بیشتر به موضوعات مختص ایرانیان پرداخته است و براساس مطالبش می‌توان دریافت که پرداخت عیدی آخر سال یک سنت کاملا ایرانی است. دریافتی عیدی آخر سال جدا از وجه نقدی بود که پس از تحویل سال، شاه، شاهزادگان و صاحب‌منصبان عالی‌رتبه به زیردستان خود به‌عنوان عیدی می‌دادند.
با تاسیس بانک ملی در دوره پهلوی، سازوکار کهن و پیچیده پرداخت‌ها با استفاده از صدور فرمان و برات منسوخ شد و از آن پس حقوق و عیدی کارکنان دولتی از طریق بانک ملی مستقیما پرداخت می‌شد. با وجود این تغییرات، پرداخت عیدی پایان سال به‌عنوان یک سنت ایرانی با سابقه تاریخی هنوز هم رایج است و دولت و دیگر کارفرمایان هرسال پیش از فرارسیدن عید نوروز مبلغی برابر با حقوق یک ماه را به کارکنان خود پرداخت می‌کنند.
منبع: فرارو
کلیدواژه: دوره قاجار عیدی آخر سال پرداخت می شد عید نوروز پرداخت ها
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت fararu.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «فرارو» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۷۳۵۱۶۶۴ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
مشارکت بیش از ۲۰۰ دانش‌آموز یزدی در طرح «نوآوین»
حجت‌الاسلام علیرضا نجیمی در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به برگزاری دوره تربیت دانش‌آموزان کنشکر رسانه‌ای (نوآوین) در یزد اظهار کرد: این دوره در سال گذشته به صورت کشوری در قالب سه اردوی استانی با حضور بیش از ۳۰۰ دانش‌آموز برگزار شد، اما در سال جاری هر استان به صورت مجزا اقدام به برگزاری این اردوها با حضور قریب به ۲۰۰ دانش‌آموز کرده است.
وی افزود: هدف از برگزاری این دوره یادگیری مهارت‌های مرتبط با فضای رسانه‌ای جامعه و کنشگری است و در صورت تحقق اهداف تعیین شده در پایان این اردو، ۶۰۰ نوجوان دغدغه‌مند رسانه‌ای در کشور فعالیت خواهند داشت و با نگاه خود رویدادهای ملی و جهانی را به مخاطب خود انتقال خواهند داد.
مدیرکل تبلیغات اسلامی استان یزد با بیان اینکه نسل جدید سازنده فضای رسانه‌ای کشور هستند، گفت: در این دوره ۲۱۵ دانش‌آموز پسر از پایه هشتم تا یازدهم از شهرستان‌های یزد، مهریز، ابرکوه، بافق و زارچ در پنج مبحث سناریونویسی، کارگردانی، تصویربرداری، تدوین و انتشار شرکت کردند و با اجرای بازی‌های گروهی و چند فوق‌برنامه دیگر طی دو روز به کار خود پایان دادند.
کد خبر 6091478
خودکشی از رزیدنتها به پزشکان رسیده؛ چرا دکتر سمیرا آلسعیدی خودکشی کرد؟/ «خودکشی پزشکان بهمثابه یک انتحار اجتماعی است»